Çocukların psikolojik açıdan önemli gelişim dönemleri

Bebeklik dönemi (0-2 yaş)

Çocukların en hızlı büyüyüp geliştikleri dönemdir. Fizyolojik olarak çocuğun kas ve motor gelişimi git gide ilerleme kaydetmektedir. Zihni berraktır. Dışarıdan ne gelirse zihnine alır. Bu hızlı gelişim döneminde de aile olarak onun gelişimine ciddi anlamda özenmeniz gerekiyor. Bebeğiniz 9 ay civarında yürümeye başlıyor, özerkleşmeye başlıyor. Merak ediyor, dokunma, tatma duyularının tatmini için her şeyi ağzına götürüp çiğnemeyi ve eşyaları fırlatmayı deneyimliyor. İlk yılda bebeğiniz diş çıkarmaya başlar ve agresif huysuz olabilir. Bu dönemde çocuk zihinsel olarak ciddi anlamda alıcıdır. Nerede ne var, görüntüler, sesler gibi uyaranları duyuları ile kavramaya başlar. Bunun için de daha bebek nasıl olsa anlamıyor diye yanında konuşulanlara dikkat etmezsiniz ama etmelisiniz. Çünkü bu dönemde alınan bilgiler ileriki dönemlere de taşınabiliyor. İlk aşamalarda bakışları ve ağlamaları ile kendini ifade ederken belli şeyler ima etmeye çalışırken sonrasında agulamalar başlar, 2 yaşından itibaren ise 3 kelimelik cümleler kurmaya başlar. 3 yaş döneminde ise rahatlıkla kelimeler kurmaya başlar ve kendini ifade eder. 2 yaşından sonra kasları dışkısını tutabilecek kıvama gelir. Bu dönemde cinsiyet kavramını öğrenmeye başlar.

İlk çocukluk dönemi (3-6 yaş) Oyun çağı

Okul öncesi çağı da diyebiliriz bu döneme. Anaokulu çağı. Bu evrede kız erkek gibi gruplaşmalar başlar. Kızlar evcilik gibi oyunlar oynarken erkekler de araba savaş tarzı oyunları tercih ederler. Bu dönemde çocuğunuz aktif olarak çevresine yönelir çünkü sosyalleşme evresindedir. Oyun oynamak ister, paylaşımda bulunmak ister. Bu da dış dünyayı keşfetmeye başladığı anlamına gelir. Bu dönemde “aman yapma etme, sakin dur” demek yerine aksine onu destekleyici ve motive edici olmalısınız ki ileriki dönemlerde sosyalleşirken sıkıntı yaşamasın. Bu dönemde kendi bedenini de keşfetmeye başlar, ben bir kız çocuğuyum gibi. Ona göre gruplara katılıp o tarz oyunları oynamaya meyilli olacaktır. Grup oyunlarında belli kural çerçevelerine uyum sağlamaya başlayacaktır. Bu süreçte kazandığı becerilerle ileriki hayatında nasıl bir sosyal iletişim kuracağının temelleri atılır. Bu dönemde motor koordinasyonlarda biraz sıkıntı yaşayabilir. Dengesi tamamen oturmamıştır. Tek çizgi üzerinde yürüme gibi dengesel işlemler gereken durumlarda zorlanabilir. Bu süreçte kendi ile ilgili ya da dış dünya ile ilgili birçok sorular soracaktır size. Çocuğun sorularını geçiştirmek çok yanlıştır. İleriki hayatında soru sorma, araştırmacı olma ve hakkını arama gibi durumlarda pasif kalmasına neden olabilir. Bir diğer taraftan kendisini suçlu hisseden bir çocuk olabilir. Bu dönemde vicdan ve ahlak gelişimi başlar. Bunun için yapabileceğiniz en iyi durum çocuğunuzu anaokuluna yazdırmak olacaktır. Orada paylaşmayı, haklarını, sınırlarını öğrenecek. Mümkün olduğunda bu evrede çocuğunuzl oyunlar oynayın. Bu dönemde çocukta hayal gücü gelişmeye de başlar.  

2. çocukluk dönemi (7-11 yaş)

Çocuğunuzun ilkokula yeni başladığı bu dönem fazlasıyla sosyalleştiği yeni öğrenimler edindiği bir dönem. Burada nelerle karşılaşacaksınız? Çocuğunuz mantıklı düşünmeye başlayacaktır. Haksızlığa uğradığı zaman “bunu bana yapmamalısın” diyebilecek bir çocuğunuz var artık. Ben merkezci yani egosantrik davranışlarda bir azalma görülür. Kendi yaşıtlarına arkadaşlarına biraz daha fazla önem verebilir. Benlik ve dil becerileri artarak kendini daha fazla ifade etmeye başlar. Bu dönem mahremiyet eğitimi için uygundur. Bilişsel becerileri okuma yazma öğrenmeye hazırdır. Fiziksel gelişim de biraz durağanlaşır. Benlik kavramı gerçekleşir. “Ben kimim? Ne istiyorum? Nelerden hoşlanırım?” gibi birey olma kısmında kendisini ifade etmeye başlar. Dengenin gelişmeye başladığı zamanlar bu dönem olduğundan sportif aktivitelere yönlendirmeniz faydalı olacaktır. Problem çözme yeteneğinin geliştiği bu dönemi ne kadar sağlıklı iyi atlatırsa gelecekteki yaşantısında da problem çözme konusunda o kadar yetenekli olacaktır. Soyut düşünme artmaya başlamıştır. Belli ahlaki kavramlar vicdan kavramı adalet gibi kavramları sorgulamaya başlayabilir. Arkadaşları arasında oyun oynarken güç savaşları fark edebilirsiniz. Kelime haznesi gelişen ve kendisini rahatlıkla ifade edebilen çocuğunuz grup içerisinde lider olmak isteyecektir.

Ergenlik dönemi (12-18 yaş)

Bu dönemde çocuğunuzun hormonel gelişiminde ciddi bir artış oluyor. Birden boy atıyor, kolları uzuyor. Buna henüz adapte olamayan ergenimiz de sıklıkla sakarlık yapabilir. Anlayışlı davranmakta fayda var. Bir yandan da ruhsal bunalımların yaşandığı zor bir dönemdir ergenlik dönemi. En ufak bir sivilce dünya sorunu haline gelebiliyor. Bu bunalım kişilik yapısını geliştirmesi için sağlıklıdır. İleride kendisini gerçekleştirmek için çok büyük bir adımdır. Bu dönemde bunalım yaşayan kişiler döneminde hallettikleri için içsel sorgulamalarını ileride aslında o varoluşsal sorgulamalar, ben kimim sorgulamaları yapıldığı için daha temel adımlar atabilirler. Psikolojik olarak kişi kendisi ile bütünleşmeye çalışıyor. Duygusal inişler çıkışlar olabiliyor. Sosyal alanda sıkıntılar yaşayabilirler. Neden? Çünkü yaşıtlarının da farklı farklı karakterleri oluştuğu için o ayrılıklar ya da birleşmeler “evet ben bu kişi ile daha iyi anlaşıyorum ama bu kişiden çok hoşlanmıyorum” gibi sınır koymalar da bu dönemde gelişmeye başlıyor. Eğer ki gelişmiyorsa, herkesi çok sevmeye çalışıyorsa ya da herkesle fazla mesafeli duruyorsa dikkatli olmak gerekiyor. Bir uzman desteğinin alınmasında fayda var. Soyut düşüncenin gelişmeye başlaması ile geleceğe dair planlar yapılabiliyor ya da sosyal ilişkilerde hayal kurmalar olabiliyor, mantıksal bağlantılar arttığı için geleceğe dair kaygılanmalar da artabiliyor.

Klinik Psikolog Sabiha IŞIK